انواع سرطان مغز و تومورهای مغزی

سرطان مغز یکی از جدی‌ترین بیماری‌های دستگاه عصبی مرکزی است که می‌تواند از سلول‌های خودِ مغز شروع شود یا به‌صورت متاستاز از سایر اندام‌ها به مغز گسترش یابد‌. آشنایی با انواع تومور مغز برای تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی بسیار اهمیت دارد‌.

تومور اولیه و ثانویه مغز

برخی از این تومورها از سلول‌های خودِ مغز یا پرده‌های اطراف آن به وجود می‌آیند که به آن‌ها تومورهای اولیه گفته می‌شود، در حالی که دسته‌ای دیگر از سرطان‌ها از اندام‌های دیگر بدن گسترش یافته و به مغز منتقل می‌شوند که به آن‌ها تومورهای متاستاتیک یا تومورهای ثانویه می‌گویند‌. در ادامه مهم‌ترین تومورهای مغزی معرفی می‌شوند‌.

گلیوما (Glioma)

شایع‌ترین تومورهای اولیه مغز گروهی به نام گلیوما هستند که از سلول‌های گلیال منشأ می‌گیرند‌. آستروسیتوما نوعی از گلیوما است که می‌تواند درجات مختلفی از خوش‌خیمی تا بدخیمی شدید داشته باشد‌. بدخیم‌ترین نوع گیلوما، گلیوبلاستوما مولتی‌فرم یا GBM است که با رشد سریع و نفوذ گسترده در بافت مغز شناخته می‌شود و یکی از خطرناک‌ترین انواع سرطان مغز محسوب می‌شود‌.

الیگودندروگلیوما از سلول‌های الیگودندروسیت منشأ می‌گیرد و معمولاً کندتر رشد می‌کند، اما همچنان قابلیت بدخیم شدن دارد‌. نوع دیگری به نام اپاندیموما در سلول‌های پوشاننده بطن‌های مغزی و کانال نخاعی دیده می‌شود و بیشتر در کودکان رخ می‌دهد‌.

مننژیوما (Meningioma)

مننژیوم از پرده‌های مننژ، یعنی لایه‌های محافظ اطراف مغز و نخاع، به وجود می‌آید‌. این تومور در بیشتر موارد خوش‌خیم است، اما بسته به محل رشد می‌تواند علائمی مانند سردرد، تشنج و اختلالات بینایی ایجاد کند‌. در مقابل، مدولوبلاستوم یکی از تومورهای شایع در کودکان است که در ناحیه مخچه شکل می‌گیرد و تعادل و هماهنگی حرکات بدن را مختل می‌کند‌. این تومور رشد سریعی دارد و معمولاً درمان آن ترکیبی از جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است‌.

شوانوما (Schwannoma)

گروه دیگری از تومورهای مغزی، شوانوما نام دارند که از سلول‌های شوان در اطراف اعصاب محیطی ایجاد می‌شوند‌. شایع‌ترین نمونه‌ی آن نوروم آکوستیک است که بر روی عصب شنوایی رشد می‌کند و می‌تواند باعث کاهش شنوایی، وزوز گوش و مشکلات تعادلی شود‌. همچنین، تومورهای غده هیپوفیز نیز اهمیت بالایی دارند‌. این غده نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های بدن دارد و رشد تومور در آن می‌تواند موجب تغییرات هورمونی، ناباروری، اختلالات بینایی و سردرد شود‌.

تومورهای متاستاتیک

در کنار این موارد، تومورهای متاستاتیک مغز هم بسیار شایع هستند و در واقع از بسیاری جهات بیشتر از تومورهای اولیه دیده می‌شوند‌. این تومورها زمانی ایجاد می‌شوند که سلول‌های سرطانی از اندام‌هایی مانند ریه، پستان، پوست (ملانوم)، کلیه یا دستگاه گوارش وارد مغز شوند‌. برخلاف تومورهای اولیه که ممکن است تنها یک ناحیه را درگیر کنند، در متاستازهای مغزی معمولاً چندین کانون توموری در بخش‌های مختلف مغز به وجود می‌آید‌.

تومورهای مغز نادر

علاوه بر این موارد، برخی انواع نادرتر هم وجود دارند، مانند لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی که بیشتر در افراد با نقص ایمنی مشاهده می‌شود، یا تومورهای ژرم سل که معمولاً در کودکان و نوجوانان بروز می‌کنند‌.

به طور کلی، سرطان مغز و تومور مغز می‌توانند طیف وسیعی از خوش‌خیم‌ترین تومورها تا بدخیم‌ترین و تهاجمی‌ترین سرطان‌ها را شامل شوند‌. شناخت دقیق نوع تومور، سن بروز، محل درگیری و درجه‌ی بدخیمی برای انتخاب درمان صحیح اهمیت حیاتی دارد، چرا که استراتژی‌های درمانی می‌تواند از جراحی ساده تا پرتودرمانی و شیمی‌درمانی پیچیده متغیر باشد‌.

سرطان مغز و تومور مغز از بیماری‌های جدی و پرچالش دستگاه عصبی مرکزی هستند که هرچند نسبت به بسیاری از سرطان‌های دیگر شیوع کمتری دارند، اما به دلیل نرخ بالای مرگ‌ومیر و تأثیر مستقیم بر عملکرد حیاتی مغز اهمیت ویژه‌ای دارند‌. بررسی آمار جهانی و ملی می‌تواند به درک بهتر ابعاد این بیماری کمک کند‌.